November 1944: Het Oog van de Storm

Het was november 1944, een tijd waarin de Japanners het steeds moeilijker kregen in de oorlog. Het was voelbaar in het kamp, in elke blik, elke ademhaling. De spanning hing als een onzichtbare mist tussen de barakken, doordrenkt met de angst voor wat nog zou komen. De Japanners, ooit ongenaakbaar en zelfverzekerd, leken nu meer op getergde roofdieren, hun geduld dun, hun woede nooit ver weg. Slaan, slaan en nog eens slaan, dat was hun antwoord op alles. Het maakte niet uit wat je deed, niets was ooit goed genoeg. Elke dag was een nieuwe uitdaging om onopgemerkt te blijven, om niet het doelwit te worden van hun frustraties.

Op een koude, grijze dag werd er meel het kamp binnengebracht. Het was geen gewoon meel; dat was meteen duidelijk. De Japanners hadden de gevangen vrouwen en kinderen toegesproken: "Jullie kunnen koekjes bakken," hadden ze gezegd, met een wrede glimlach die niets goeds voorspelde. Ondanks de kilte en het sombere vooruitzicht, ontstond er een korte opwelling van vreugde in het kamp. Koekjes! Het leek bijna te mooi om waar te zijn in deze hel waar honger en pijn de enige constanten waren.

Maar al snel bleek dat het meel vermengd was met kruid, een giftig goedje dat door de Japanners zorgvuldig was toegevoegd om hun wrede spel te spelen. De vrouwen probeerden het beste ervan te maken. Ze moesten bakken op vuur tussen twee stenen, een primitieve methode die weinig anders opleverde dan verbrande brokken. Maar de kinderen, uitgeput en uitgehongerd, keken met smachtende ogen toe, hopend op iets eetbaars, iets zoets.

Wat er gebeurde was gruwelijk. Zodra de koekjes de hitte raakten, vlogen ze omhoog, wel tien meter de lucht in, als mini-explosies die brandende kruimels overal verspreidden. De kinderen schreeuwden het uit van schrik, maar het was te laat. De vlammen likten aan hun handen en gezichten, en de brandwonden waren niet te overzien. Het was geen ongeluk; het was precies wat de Japanners hadden bedoeld. De paniek die volgde, was bijna tastbaar. De moeders probeerden hun kinderen te troosten, maar hoe troost je een kind dat zojuist is verraden door de laatste restjes hoop?

De toestand in het kamp verslechterde zienderogen. Iedereen was er slecht aan toe, zowel fysiek als mentaal. De kinderen huilden de hele nacht, hun lichamen getekend door blaren en pijn, terwijl de volwassenen wanhopig probeerden om enige vorm van verzorging te bieden met de schamele middelen die ze hadden. Het leek alsof de Japanners een spel speelden, een wreed spel waarin het enige doel was om de gevangenen tot het breekpunt te drijven.

In die donkere dagen deed ik wat ik kon om te overleven. Elke dag was ik op rooftocht, altijd op zoek naar iets eetbaars. Het was niet alleen een kwestie van overleven voor mezelf, maar ook voor mijn moeder en mijn zusjes. Er was nooit genoeg, en de schaarste maakte de mensen in het kamp steeds wantrouwiger, steeds vijandiger. Iedereen vocht voor zichzelf, en het was moeilijk om nog enige menselijkheid te vinden in die omstandigheden.

Op een dag werd ik bij de kampcommandant geroepen. Het nieuws dat hij me bracht, was als een klap in het gezicht. Hij zei via een tolk dat er 150 varkens het kamp zouden binnenkomen en dat ik ze zou moeten verzorgen. Mijn hart zonk in mijn schoenen. Varkens verzorgen? Het klonk bijna als een slechte grap. Maar dit was geen grap; het was bittere ernst. Als er een varken geslacht moest worden, was dat uiteraard voor de Japanners, niet voor ons. Dat hadden we al lang door. Ik moest ’s avonds het overgebleven eten van de Japanners ophalen en aan de varkens voeren. Het was een taak waar ik weinig zin in had, maar ik had geen keuze. De dreiging van straf hing altijd in de lucht, als een zwaard dat op elk moment kon neerdalen.

Toen ik die ochtend terugkwam in mijn barak, vertelde ik het verhaal aan mijn moeder. Ze keek me met bezorgde ogen aan en zei: "Blijf in godsnaam van dat eten af, als ze je pakken ben je er geweest." Haar woorden waren een waarschuwing, maar ook een smeekbede. Ze wist net zo goed als ik hoe groot de verleiding zou zijn. Het eten van de Japanners zag er altijd zo lekker uit, zelfs de resten waren een droom voor ons, die aan de rand van verhongering leefden.

Maar ik kon het maar niet aanzien dat al dat eten naar de varkens ging. Elke keer als ik met die schalen vol rijst en vlees naar het hok liep, groeide de woede in mij. Hoe was het mogelijk dat die beesten beter aten dan wij? Het was onrechtvaardig, en de onrechtvaardigheid van de situatie vrat aan me, dag in, dag uit. Maar ik wist ook dat ik voorzichtig moest zijn. In het kamp werd niets door de gaarkeuken verstrekt zonder dat iedereen wist wat er was. Als je eten had dat niet van hen kwam, vroeg iedereen meteen: "Hoe kom je daar aan?" En als je het dan niet deelde, werd je verlinkt. De angst om verraden te worden was constant, altijd aanwezig, en het maakte elke beslissing die ik nam een kwestie van leven of dood.

Ik herinner me nog een keer, na twee jaar in het kamp, dat ik erin slaagde om een banaan te bemachtigen. Het was alsof ik een schat had gevonden, iets magisch dat niet thuishoorde in deze nachtmerrie. Maar de vreugde was van korte duur. De angst om betrapt te worden was overweldigend. Wat als iemand me zag? Waar moest ik het verstoppen? Verstoppen was bijna onmogelijk; het enige wat ik droeg was een vies oud broekje met lappen erop, dat mijn moeder had geprobeerd op te lappen om er nog iets van te maken. In mijn paniek en wanhoop rende ik zo hard als ik kon naar de schutting, waar een riool onderdoor liep. Met trillende handen schilde ik de banaan af, maar ik durfde het niet op te eten. In plaats daarvan gooide ik de banaan in het riool en stak de schil in mijn mond. Ik heb daar zeker een kwartier staan huilen, mijn tranen mengden zich met het vuil dat om me heen lag.